خاندان آلخرسانآلخِرسان، خاندانی از عالمان و ادیبان شیعی نجف است. فهرست مندرجات۲ - سکونت ۳ - مشهورترین افراد خاندان ۳.۱ - جد اعلای آل‌خرسان ۳.۲ - شمس‌الدین محمد بن احمد ۳.۳ - احمد بن درویش ۳.۴ - حسن بن علی ۳.۵ - جعفر بن احمد ۳.۶ - محمدحسین بن حسن ۳.۷ - عبدالرسول بن محمدحسین ۳.۸ - عبدالمرتضی بن موسی ۳.۹ - حسن بن عبدالهادی ۳.۱۰ - محمدمهدی بن سیدحسن ۴ - فهرست منابع ۵ - پانویس ۶ - منبع ۱ - نسبنسب این خاندان از طریق محمد عابد به فرزند امام موسی کاظم (علیه‌السلام) می‌رسد. [۱]
ابن‌عنبه، عمدة‌الطالب فی انساب آل ابی‌طالب، ج۱، ص۲۴۵ـ۲۴۷، بیروت: دارمکتبة الحیاه، (بی‌تا).
[۲]
ابن‌عنبه، عمدة‌الطالب فی انساب آل ابی‌طالب، الفصول‌الفخریه، ص۱۳۸، بیروت: دارمکتبة الحیاة، (بی‌تا).
[۳]
ضامن بن شدقم، تحفة الازهار و زلال الانهار فی نسب ابناء الائمة الاطهار، ج۲، قسم۲، ص۳۰۲، چاپ کامل سلمان جبوری، تهران ۱۳۷۸ش.
این خاندان علاوه بر شهرت در علم و ادب، عهده‌دار نظارت بر حرم مطهر امام علی (علیه‌السلام) و اداره امور زائران در نجف اشرف بوده‌اند. [۶]
جعفر بن باقر آل‌محبوبه، ماضی‌النجف و حاضرها، ج۱، ص۲۷۰، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۲ - سکونتخاندان خرسان در آغاز ساکن شهر حلّه بودند، سپس برخی از آنان به کربلا مهاجرت کردند تا این‌که سیدابوالحسن معصوم در قرن ششم در نجف اشرف اقامت گزید، [۷]
محمدعلی جعفر تمیمی، مشهد الامام، ج۴، ص۶۱، او، مدینة‌النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
ازاین‌رو در قرن پنجم، ششم و اوایل قرن هفتم این خاندان به آل‌معصوم مشهور بودند، [۸]
محمدعلی جعفر تمیمی، مشهد الامام، ج۴، ص۶۱، او، مدینة‌النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
[۹]
ضامن بن شدقم، تحفة الازهار و زلال الانهار فی نسب ابناء الائمة الاطهار، ج۳، ص۲۹۷، قسم۲، چاپ کامل سلمان جبوری، تهران ۱۳۷۸ش.
اما شهرت این خاندان به اخرس، از زمان ابوالفتح بن ابی‌محمد بن ابراهیم بن ابی‌فتیان غنائم بن عبداللّه بن حسن برکه است که به اخرس شهرت داشته و به فرزندان او بنواخرس گفته شده است. [۱۱]
ضامن بن شدقم، تحفة الازهار و زلال الانهار فی نسب ابناء الائمة الاطهار، ج۳، قسم۲، ص۳۰۳، چاپ کامل سلمان جبوری، تهران ۱۳۷۸ش.
۳ - مشهورترین افراد خاندانبرخی از مشهورترین افراد این خاندان عبارت‌اند از: ۳.۱ - جد اعلای آلخرسانابوالحسن معصوم بن احمد بن حسن حائری، جد اعلای آل‌خرسان که در قرن پنجم و ششم می‌زیسته و او را بسیار ستوده‌اند. [۱۲]
ضامن بن شدقم، تحفة الازهار و زلال الانهار فی نسب ابناء الائمة الاطهار، ج۲، ص۳۰۳، قسم۲، چاپ کامل سلمان جبوری، تهران ۱۳۷۸ش.
[۱۳]
عبدالحسین امینی، شهداء الفضیله، ج۱، ص۵۷، قم ۱۳۵۲ش.
وی عهده‌دار امور حرم امام علی (علیه‌السلام) بود و بدین‌سبب مَقریزی از وی با عنوان «امام مشهد علی» یاد کرده است. در زمان تولیت او طلائِع بن رُزِّیک، وزیر مقتدر فاطمیان به زیارت مرقد مطهر امام علی (علیه‌السلام) رفت و ظاهرآ میان این دو مناسبات خوبی برقرار شد، چنان‌که ابن‌رُزِّیک سالیانه مبلغی را نزد ابوالحسن معصوم می‌فرستاد. [۱۶]
ضامن بن شدقم، تحفة الازهار و زلال الانهار فی نسب ابناء الائمة الاطهار، ج۲، ص۲۹۸، قسم۲، چاپ کامل سلمان جبوری، تهران ۱۳۷۸ش.
۳.۲ - شمس‌الدین محمد بن احمدشمسالدین محمد بن احمد بن علی، از عالمان و فقیهان (زنده در ۷۵۴) که کتاب‌های زادالسبیل در فقه و المشجَّر الکشّاف لاصول السادة الاشراف در نسب از جمله تألیفات اوست. [۲۰]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱۲، ص۴، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۳.۳ - احمد بن درویشاحمد بن درویش بن محسن، فقیه و ادیب. او در نجف به دنیا آمد و نزد فقیهان و بزرگان آن شهر دانش آموخت و از خواص و ملازمان شیخ موسی کاشف‌الغطا (متوفی ۱۲۴۳)، فقیه بزرگ عراق، و کاتب شخصی او شد و به همراه او به بسیاری از شهرهای ایران سفر کرد. او خطی خوش و در ادبیات مهارت داشت و به دو زبان عربی و فارسی شعر می‌سرود. [۲۱]
محمدعلی جعفر تمیمی، مشهد الامام، ج۴، ص۷۶، او، مدینة‌النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
وی در ربیع‌الآخر ۱۲۴۶ در نجف از دنیا رفت. [۲۲]
محمد حرزالدین، معارف‌الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، ج۱، ص۱۶۹، قم ۱۴۰۵.
[۲۴]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعه: الکرام البرره، قسم۱، ص۸۷، قسم ۱ـ۲، مشهد ۱۴۰۴.
[۲۵]
علی خاقانی، شعراءالغری، ج۲، ص۴، او، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸.
[۲۶]
محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم‌الآثار، ج۲، ص۶۰۰، ج ۲، اصفهان ۱۳۶۲ش.
از جمله آثار وی می‌توان به مجموعه ادبی در دو جلد اشاره کرد. [۲۷]
محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی‌النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۸۶، (نجف) ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
۳.۴ - حسن بن علیحسن بن علی بن شکر، فقیه امامی قرن سیزدهم. او در حدود ۱۲۰۰ در نجف به دنیا آمد. فقه را در محضر شیخ محمدحسن صاحب جواهر (متوفی ۱۲۶۶) آموخت و در همان زمان مجلس درسی برپا کرد که عالمان بسیاری از دانش وی بهره بردند. [۲۸]
محمدعلی جعفر تمیمی، مشهد الامام، ج۴، ص۶۸، او، مدینة‌النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
به درخواست برخی از تجار و اعیان بغداد به آن شهر رفت و تا پایان عمر مرجعیت مردم را برعهده گرفت و در ۱۲۶۵ در همین شهر درگذشت و در نجف اشرف به خاک سپرده شد. [۳۰]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعه: الکرام البرره، قسم۱، ص۳۳۸، مشهد ۱۴۰۴.
[۳۱]
محمدعلی روضاتی، جامع‌الانساب، ج۱، ص۱۵۵، اصفهان ۱۳۳۵ش.
[۳۲]
محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی‌النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۸۶، (نجف) ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
[۳۳]
محمدعلی جعفر تمیمی، مشهد الامام، ج۴، ص۶۹، او، مدینة‌النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
او علاوه بر تألیف رساله‌های فقهی، کتابخانه نفیسی داشت که پس از مرگش در آتش سوخت. [۳۴]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعه، ج۸، ص۲۹۷، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۳۵]
محمدعلی روضاتی، جامع‌الانساب، ج۱، ص۱۵۷، اصفهان ۱۳۳۵ش.
۳.۵ - جعفر بن احمدجعفر بن احمد بن درویش، عالم، ادیب و شاعر. او در ۱۷ ذیحجه ۱۲۱۶ به دنیا آمد [۳۶]
محمدعلی جعفر تمیمی، مشهد الامام، ج۴، ص۷۸، او، مدینة‌النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
و پس از فراگیری مقدمات علمی در مجلس درس شیخ مرتضی انصاری حاضر شد. جعفر بن احمد شعر کم می‌سرود، [۳۷]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعه: نقباءالبشر فی‌القرن‌الرابع عشر، قسم۱، ص۲۷۸، مشهد، قسم ۱ـ۴، ۱۴۰۴.
اما مکاتبات بسیاری با شاعران و ادیبان معاصر خود داشت. امین و خاقانی [۳۹]
علی خاقانی، شعراءالغری، ج۲، ص۶ـ۲۶، او، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸.
بخشی از این مراسلات را ذکر کرده‌اند. او در دوم رجب ۱۳۰۳ در نجف درگذشت. [۴۰]
محمد حرزالدین، معارف‌الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، ج۱، ص۱۶۸، قم ۱۴۰۵.
[۴۱]
محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم‌الآثار، ج۲، ص۶۰۰، ج ۲، اصفهان ۱۳۶۲ش.
[۴۲]
محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی‌النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۸۷، (نجف) ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
از وی دو مجموعه ادبی برجای مانده است. [۴۳]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۹، قسم۱، ص۱۹۵، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۳.۶ - محمدحسین بن حسنمحمدحسین بن حسن بن علی، فقیه و ادیب و زاهد امامی. وی در نجف به دنیا آمد، دوره مقدماتی را نزد پدرش و سپس فقه و اصول را نزد فقیهانی چون محمدحسین کاظمی، میرزاحسین خلیلی و شیخ محمد طه نجف آموخت. وی مجلس درسی نیز برپا کرد. در سال‌های آخر عمرش نابینا شد و در ۱۳۲۲ چشم از جهان فروبست. [۴۴]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباءالبشر فی‌القرن‌الرابع عشر، قسم۲، ص۵۶۶، مشهد، قسم ۱ـ۴، ۱۴۰۴.
[۴۵]
محمدعلی جعفر تمیمی، مشهد الامام، ج۴، ص۷۴ـ۷۵، او، مدینة‌النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
[۴۶]
محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی‌النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۸۶، (نجف) ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
از وی تقریرات درس‌های فقه و اصول و دیوان شعر کوچکی باقی‌مانده است. [۴۷]
محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی‌النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۸۶، (نجف) ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
۳.۷ - عبدالرسول بن محمدحسینعبدالرسول بن محمدحسین بن حسن، فقیه زاهد و مجاهد امامی. وی پس از خواندن دروس مقدمات، مباحث فقه و اصول را نزد محمد طه نجف و دیگران آموخت. وی از جمله کسانی است که در رکاب فقیه مجاهد سیدمحمدسعید حبوبی به جنگ با قوای انگلیس پرداخت. [۴۸]
محمدعلی جعفر تمیمی، مشهد الامام، ج۴، ص۸۳، او، مدینة‌النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
او در ۲۱ محرّم ۱۳۶۱ درگذشت و در مقبره خانوادگی آل‌خرسان به خاک سپرده شد. [۴۹]
محمدعلی جعفر تمیمی، مشهد الامام، ج۴، ص۸۳، او، مدینة‌النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
۳.۸ - عبدالمرتضی بن موسیعبدالمرتضی بن موسی، فقیه و زاهد امامی. او پس از تکمیل دوره مقدماتی، فقه و اصول را نزد فقیهانی چون علی بن یاسین رفیش نجفی (متوفی ۱۳۳۴) و شیخ‌الشریعه اصفهانی و علم رجال را از ابوتراب خوانساری و حکمت را نزد شیخ نعمت‌اللّه دامغانی آموخت. [۵۰]
محمدعلی جعفر تمیمی، مشهد الامام، ج۴، ص۸۴، او، مدینة‌النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
وی نیز از مجاهدان و مبارزان با استعمار انگلیس بود. او در ۲۷ ربیع‌الاول ۱۳۶۱ وفات کرد. [۵۱]
محمدعلی جعفر تمیمی، مشهد الامام، ج۴، ص۸۴ـ۸۵، او، مدینة‌النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
۳.۹ - حسن بن عبدالهادیحسن بن عبدالهادی بن موسی، فقیه و محقق آثار علمای بزرگ شیعه. تولد وی را به اختلاف ۱۳۲۱ [۵۲]
محمدعلی جعفر تمیمی، مشهد الامام، ج۴، ص۸۵، او، مدینة‌النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
و ۱۳۲۶ [۵۳]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعه، ج۱۴، ص۶۷، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
ذکر کرده‌اند. پس از تکمیل دروس مقدمات، فقه و اصول را نزد فقیهانی چون سیدابوالحسن اصفهانی، میرزای نائینی، آقاضیاء عراقی و رجال را نزد سیدابوتراب خوانساری و اخلاق را نزد شیخ علی قمی و حکمت را از محضر نعمت‌اللّه دامغانی کسب کرد. [۵۴]
محمدعلی جعفر تمیمی، مشهد الامام، ج۴، ص۸۵، او، مدینة‌النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
وی در تحقیق و احیای شماری از آثار علمی شیعه سهمی اساسی داشت، از جمله تحقیق و چاپ تهذیب‌الاحکام شیخ طوسی همراه با شرح مشیخه آن در نجف اشرف در ۱۳۸۲ [۵۵]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعه، ج۱۴، ص۶۷، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۵۶]
محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی‌النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۸۸، (نجف) ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
و تحقیق و چاپ الاستبصار شیخ طوسی همراه با مقدمه و شرح مشیخه آن. [۵۷]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعه، ج۱۴، ص۶۷، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۵۸]
محمدهادی امینی، معجم‌المطبوعات النجفیه: منذ دخول الطباعة الی‌النجف حتی‌الآن، ج۱، ص۷۴ـ۷۵، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۶.
روش شرح ایشان در شرح مشیخه بدین‌ترتیب است که در آغاز خلاصه‌ای از جرح و تعدیل راوی را ذکر نموده، سپس به اختصار پاره‌ای از منابع رجال یا تراجم موجود وی را نقل کرده است. اثر دیگر او تحقیق و چاپ کتاب من لایحضره الفقیه همراه با مقدمه مبسوطی به نام حیاة‌الشیخ الصدوق به پیوست شرح مشیخه صدوق است که در ۱۳۷۹ در نجف اشرف به چاپ رسیده است. [۶۰]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱۴، ص۶۷، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۶۱]
کورکیس عواد، معجم‌المؤلفین العراقیین فی القرنین التاسع عشر و العشرین، ج۱، ص۳۳۲ـ۳۳۳، بغداد ۱۹۶۹.
[۶۲]
محمدهادی امینی، معجم‌المطبوعات النجفیة: منذ دخول الطباعة الی‌النجف حتی‌الآن، ج۱، ص۳۳۷، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۶.
وی علاوه بر این، کتابی در شرح‌حال خاندانش با عنوان یتیمة‌الزمان فی ما قیل فی آل‌خرسان تألیف کرده است. [۶۳]
محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی‌النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۸۸، (نجف) ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
۳.۱۰ - محمدمهدی بن سیدحسنمحمدمهدی بن سیدحسن، محقق و مؤلف. وی در ۱۳۴۷ در نجف به دنیا آمد و پس از اتمام تحصیلات به نگارش و تحقیق روی آورده و آثار فراوانی را تحقیق و تألیف کرده است؛ از جمله کتابی در شرح‌حال عبداللّه بن عباس در چهار جلد؛ [۶۴]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباءالبشر فی‌القرن‌الرابع عشر، قسم۳، ص۱۱۱۸، مشهد، قسم ۱ـ۴، ۱۴۰۴.
[۶۵]
محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی‌النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۸۸، (نجف) ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
المشجَّر المبیَّن فی مَنْ ذُکِرَ فی منتقلة الطالبیین؛ [۶۶]
محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی‌النجف خلال الف عام، ج۲۱، ص۴۴، (نجف) ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
نشوة‌الامانی که منظومه‌ای است در ۷۸ بیت در نسب آل‌خرسان؛ [۶۷]
محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی‌النجف خلال الف عام، ج۲۴، ص۱۶۰، (نجف) ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲.
و قَلائد العِقْیان فی ما قیل فی آل‌الخرسان. [۶۸]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱۷، ص۱۶۳، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۶۹]
محمدعلی روضاتی، جامع‌الانساب، ج۱، ص۱۵۶، اصفهان ۱۳۳۵ش.
وی همچنین تمام آثار باقی‌مانده از ابن‌ادریس حلّی را تحت عنوان موسوعة ابن‌ادریس حلّی (قم ۱۳۸۷ش) به چاپ رسانده است. وی علاوه بر این بر بسیاری از کتاب‌ها مقدمه نوشته است، که تمام این مقدمه‌ها در کتابی با عنوان مقدمات کتب تراثیه (قم ۱۳۸۵ش) به چاپ رسیده است. وی همچنین در کتاب اخیر، ضمن آوردن شرح حال خود، فهرست کاملی از آثارش (از جمله آثار چاپ نشده) آورده است.۴ - فهرست منابع(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعه، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۲) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعه: الحقائق الراهنة فی المائة الثامنة، چاپ علی‌نقی منزوی، بیروت ۱۹۷۵. (۳) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعه: الضیاءاللامع فی‌القرن التاسع، چاپ علی‌نقی منزوی، تهران ۱۳۶۲ش. (۴) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعه: الکرام البررة، قسم ۱ـ۲، مشهد ۱۴۰۴. (۵) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعه: نقباءالبشر فی‌القرن‌الرابع عشر، مشهد، قسم ۱ـ۴، ۱۴۰۴. (۶) جعفر بن باقر آل‌محبوبه، ماضی‌النجف و حاضرها، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶. (۷) ابن‌عنبه، عمدة‌الطالب فی انساب آل ابی‌طالب، بیروت: دارمکتبة الحیاه، (بی‌تا). (۸) ابن‌عنبه، الفصول‌الفخریه، چاپ جلال‌الدین محدث ارموی، تهران ۱۳۶۳ش. (۹) محسن امین، اعیان‌الشیعه. (۱۰) عبدالحسین امینی، شهداء الفضیله، قم ۱۳۵۲ش. (۱۱) محمدهادی امینی، معجم‌المطبوعات النجفیه: منذ دخول الطباعة الی‌النجف حتی‌الآن، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۶. (۱۲) محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی‌النجف خلال الف عام، (نجف) ۱۴۱۳/ ۱۹۹۲. (۱۳) محمدعلی جعفر تمیمی، مشهد الامام، او، مدینة‌النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵. (۱۴) محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم‌الآثار، ج ۲، اصفهان ۱۳۶۲ش. (۱۵) محمد حرزالدین، معارف‌الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، قم ۱۴۰۵. (۱۶) علی خاقانی، شعراءالغری، او، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸. (۱۷) محمدعلی روضاتی، جامع‌الانساب، اصفهان ۱۳۳۵ش. (۱۸) ضامن بن شدقم، تحفة الازهار و زلال الانهار فی نسب ابناء الائمة الاطهار، چاپ کامل سلمان جبوری، تهران ۱۳۷۸ش. (۱۹) محمد بن حسن طوسی، الاستبصار، چاپ حسن موسوی خرسان، تهران ۱۳۹۰. (۲۰) کورکیس عواد، معجم‌المؤلفین العراقیین فی القرنین التاسع عشر و العشرین، بغداد ۱۹۶۹. (۲۱) احمد بن علی مَقریزی، المواعظ و الاعتبار فی ذکر الخطط و الآثار، چاپ ایمن فؤاد سید، لندن ۱۴۲۲ـ۱۴۲۵/ ۲۰۰۲ـ۲۰۰۴. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «آل‌خرسان»، ج۱، ص۶۹۸۹. |